Op stap met Aad van Paassen weidevogelstellen in de Duivendrechterpolder

Door Wim Zwanenburg

Het is een mooie voorjaarsochtend met zomerse temperaturen begin mei als ik met Aad van Paassen op stap ga in de Duivendrechterpolder om weidevogels te tellen. We fietsen steeds een stukje, stoppen voortdurend om met verrekijkers de polder in te turen, waarbij Aad mij wijst op de verschillende soorten weidevogels en op het te onderscheiden gedrag. ‘Kijk, die heeft jongen’ of ‘die heeft eieren’ of ‘kijk, die zijn aan het baltsen’. Aad stopt ook vaak bij het zicht op de watergangen, waar je in de sloten kan zien of er eenden of andere weidevogels te zien zijn.

Aad is de coördinator van de werkgroep Weidevogelbescherming en bestuurslid van IVN Amstelveen. Daarnaast maakt hij als parttime medewerker van het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid met de boeren in de Duivendrechterpolder ook afspraken met hen over het weidevogelbeheer in deze polder. De boerenzoon ging biologie studeren en was voor zijn pensioen onder meer 25 jaar werkzaam bij Landschapsbeheer Nederland, tegenwoordig LandschappenNL. Hij zet zich al jaren in voor de weidevogelbescherming. Naast het beschermen van nesten en het registeren van waargenomen weidevogels in de verschillende polders in Amstelland zijn enkele ervaren vrijwilligers ook betrokken bij het vaststellen van het broedsucces van weidevogels, met name van de grutto. Dat doen ze door de polders twee keer in het seizoen in één dag gebiedsdekkend te tellen: voor het aantal broedparen grutto doen zij dat eind april en voor de nog aanwezige gruttogezinnen met al of niet bijna vliegvlugge jongen eind mei. Zo krijgen de vrijwilligers en de boeren van het een indicatie of het een goed, een gemiddeld of een slecht broedseizoen is geweest voor met name de grutto in Amstelland. Maar Aad maakt nog grondiger werk van zijn tellingen in de Duivendrechterpolder, hij doet het in de periode tussen 1 maart en 1 augustus iedere week, zo’n 20 keer dus, om nog een beter beeld te krijgen van de totale populatie weidevogels. Aad doet zo'n vier uur over iedere telronde door de Duivendrechterpolder.

Predatoren en wildcamera’s

‘Kijk daar een krakeend’ of ‘een paartje scholeksters’. ‘Daar ginds staat een kieviet, zie je hem?’ Even verderop zien we een kieviet die achterna wordt gezeten door een kauw. In een aantal sloten heeft Aad een plateau gemaakt waarop scholeksters zitten te broeden en die zo betrekkelijk veilig zijn voor bodempredatoren. Die zijn er ook volop in de Duivendrechterpolder. Aad kijkt iedere dag ’s ochtends de beelden van de nacht daarvoor na die gemaakt zijn met de 30 wildcamera’s die op verschillende plekken in Amstelland staan. Zo ziet hij regelmatig een vos, een hermelijn of een bunzing passeren. De wildcamera’s zijn uitgerust met wifi, zodat hij de bewegingen en incidenten op zijn eigen PC thuis kan monitoren en hij zo een reeks statistieken kan samenstellen. In de Duivendrechterpolder werden eind januari, begin februari 2024 slechts enkele nachten vossen waargenomen, maar vanaf medio april zijn ze bijna elke nacht in beeld bij de wildcamera’s. Toch zijn er in de Duivendrechterpolder in april meer legsels gevonden dan in andere jaren, met name van de kieviet. De predatie valt tot nu toe nog mee ondanks de recente en frequente aanwezigheid van een vos. Gelukkig kunnen we naast kievieten ook nog tureluurs en grutto’s waarnemen. En zelfs een vlucht regenwulpen. We zien in de polder ook verschillende knobbelzwanen met nesten. Ook een visdief laat zich zien. In het weidegebied wordt er ook druk gegraasd door grauwe ganzen, maar dat zijn er zoveel dat ze niet te tellen zijn. Regelmatig vliegen ook wilde eenden over.

In de polders in Amstelland, met name in polder De Ronde Hoep en in de Bovenkerkerpolder staan er ook vossenrasters. Om de weidevogels te beschermen meent Aad dat er toch ook wildbeheer door jagers noodzakelijk is. De vrijwilligers van IVN beschermen samen met de boeren de gevonden nesten tegen verlies door landbouwkundige activiteiten zoals maaien en weiden. De nesten worden dan gemarkeerd met een bamboestok of een blauw paaltje zodat de boer eromheen kan maaien. Ook worden nestbeschermers geplaatst, zodat het legsel niet wordt vertrapt door vee. In de Duivendrechterpolder zijn er ook contracten met boeren voor voorbeweiden tot begin mei en met een rustperiode daarna. Op percelen van boeren met een beheercontract voor bijvoorbeeld kruidenrijk grasland en/of uitgesteld maaien zoeken de vrijwilligers niet naar nesten, maar registreren ze wel zoveel mogelijk aanwezige vogels.

We stappen regelmatig van de fiets af om de polder in te lopen. Er zijn in de Duivendrechterpolder diverse laarzenpaden, maar die mogen tussen 15 maart en 15 juni, in het broedseizoen dus, niet betreden worden. Aad heeft als vogelwachter echter wel toestemming. We trekken groene hesjes aan, zodat de boeren weten dat er vogelwachters in de wei zijn. In de Duivendrechterpolder horen we aan de oostkant vooral de drukke A2-snelweg. De weidevogels lijken wel gewend aan die verkeersdrukte, maar zodra de weide wordt betreden bespeuren ze toch onraad. Aad is door de gemeente Ouder-Amstel gevraagd advies te geven of naast de A2-snelweg langs het fietspad aan de oostkant van de polder bomen geplaatst moeten worden. De boeren willen dat wel, dan wordt de snelweg meer weggestopt. Met het oog op de weidevogels heeft Aad zo zijn bedenkingen. De weidevogels willen de openheid. Hoge bomen zijn ook prima uitkijkposten voor andere vogels die het op de weidevogels voorzien hebben, eieren of kuikens wegroven. Aad heeft een geoefend oor. Ook hij laat zich niet afleiden door de verkeersdrukte, hij is vooral gespitst op vogelgeluiden. ’Hoor je daar die rietzanger’?

In de wei moet Aad op verschillende punten aan het werk bij de wildcamera’s, bijv. bij een plank over een sloot waar ook wel eens een vos oversteekt. Het gras en het fluitenkruid groeien op die plekken soms zo snel dat het zicht op de omgeving wordt belemmerd, of bij wind een vals signaal aan de camera’s wordt afgegeven. Als hij de polder in gaat heeft Aad dan ook een grasschaar bij zich. Aad stopt ook regelmatig om even de aantallen en verschillende soorten weidevogels vast te leggen in de database met GPS-kaarten van de polder op zijn smartphone.

Weidevogelstand en boerenlandnatuur

Hoe staan de weidevogels er voor in de Duivendrechterpolder en in Amstelland? ‘Tja, van jaar op jaar neemt de ene soort toe en de andere af, de natuur is altijd dynamisch. De invloed van het weer en van predatoren is de voornaamste oorzaak van de schommelingen. Dit voorjaar was door de vele regen erg nat en dat kan positief uitwerken op de weidevogelstand. De aantallen broedparen weidevogels in Amstelland lijken over een langere periode gezien redelijk stabiel, maar met de nodige variatie. We werken als vrijwilligers samen met de boeren in het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid aan agrarisch natuurbeheer. Dat heeft ertoe geleid dat tot half juni een substantieel deel van de percelen niet wordt gemaaid, dat het waterpeil in de polders hoger staat en met kruidenrijk grasland ook gewerkt wordt aan de biodiversiteit. Een belangrijke maatregel om gruttokuikens de kans te geven op te groeien, is het uitstellen van het maaien tot dat de jonge vogels kunnen vliegen. Het maaien van het gras waar kuikens lopen brengt de kuikens in groot gevaar: De vogels komen niet eens zo gauw in de machine terecht, maar op het kale land zijn ze direct de prooi van meeuwen, kraaien of reigers die op het maaien afkomen. Bovendien vinden jonge grutto’s op kaal land weinig voedsel - ze eten insecten die ze oppikken van het gras en de kruiden. Wil je meer weten, lees dan de Rapportage Beheermonitoring Boerenlandnatuur Noord-Holland Zuid 2023, met de bijlage Amstelland. Daarin vind je veel statistieken over de verschillende polders in Amstelland’.